Prematüre bebekler

Dr. Gülnihal Şarman / Çocuk ve Yenidoğan Hastalıkları Uzmanı

37 haftadan önce doğan bebekler, tıbbi açıdan prematüre olarak tanımlanıyor ve özel bakım gerektiriyorlar.

Tek bebek beklenen hamileliklerde, hamilelik süreci 40 hafta üzerinden hesaplanır. Eğer doğum 37 haftadan önce yapılırsa bu, erken doğum sayılır. Fakat çoğul hamileliklerde; özellikle ikiz, üçüz veya dördüzlerde belirlenmiş kesin bir hamilelik süresi yoktur. Bebek sayısı arttıkça hamile bir kadının 40 haftayı tamamlaması imkansızlaşır. Hamileliğin 24. ve 34. haftaları arasında normal dışı belirtiler görülüyorsa, bebeği erken doğurma riski ile karşı karşıya olunabilir. Su torbası patlamadığı sürece doktorlar doğumu engellemek için birtakım önlemler alabilir. Anne adayına ilaç ve serum verilerek, yakından takip edilerek erken doğum ertelenebilir. Ancak erken doğumu % 100 engellemek imkansızdır.

Neden bazı bebekler erkencidir?

Hamilelikte bazı sorunlar oluşabileceği gibi, genel olarak sebepleri şöyle sıralamak mümkün:

1 Birden fazla bebek taşıma: İkiz, üçüz veya daha fazla bebekli hamileliklerin

çoğu erken doğumla sonuçlanır.

2 Hamilelik zehirlenmesi (Preeklampsi):

Bütün erken doğumların yüzde15’inin nedenidir. Belirtiler hızlı gelişirse tehlikelidir. Daha ilerlerse annede şuur kaybı, durdurulamayan kanama ve havale gibi durumlar ortaya çıkabilir. Hızlı ilerleyen hamilelik zehirlenmesini durdurmanın tek yolu bebeği doğurtmaktır. Bu da bebeğin erken alınmasına neden olur.

3 Su torbasının erken patlaması: Bu durumda erken doğum ve enfeksiyon riski fazladır. Rahimde kalan sıvı miktarı ve bebeğin durumuna göre kararlar alınmalıdır. Doğumu geciktirmek ve bebeğin ciğerlerini olgunlaştırmak için ilaçlar uygulanmalıdır. Enfeksiyon belirtisi başlarsa bebek doğurtulur.

4 Kanama başlaması: Plasentanın rahim ağzının üzerine yerleşmesi sonucu kanama başlayabilir. Bazen de plasenta iyi yerleşmesine rağmen aniden rahimden ayrılır ve kanama başlar.

5 Önceki hamileliklerde düşüklerin veya erken doğumların olması.

6 Bebeğin anne karnında büyüyememesi: Plasentada kan dolaşımı yetersizse, bebek rahimde yeteri kadar büyüyemez.

7 Annenin sigara ve alkol kullanması: Son yıllarda doğurgan yaştaki kadınların daha fazla sigara içtikleri görülüyor. Sigaradaki nikotin plasenta damarlarını büzer, bebeğe kan gitmesini önler ve büyümesini engeller. Hamile olan bir kadının kesinlikle sigara ve alkol içmemesi gerekir. Sigarayı bırakma konusunda Sağlık Bakanlığı’nın Sigara Bırakma Hattı Alo 171’i arayarak destek alınabilir.

8 Stresli olaylar yaşanması: Ciddi bir düşme, trafik kazası, yangın

gibi günlerce stres yaratabilen durumlar... Yaşanılan günlük streslerin ise erken doğumu gerçekleştirdiğine dair bir kanıt yoktur.

9 Annenin önceden gelen hastalıkları: Kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği, insülin kullanılması gereken şeker hastalığı gibi…

10 Bilinmeyen sebepler: Erken doğumların üçte 1’inde neden bilinemez.

Belirtiler çok silik, hatta hiç olmayabilir.

---

---

Erken doğumu engellemek mümkün mü?

Erken doğum riski önceden öngörülüyorsa doktorlar yatak istirahatı önerebilir. Özellikle çoğul hamilelik söz konusu ise erken doğurma olasılığı yüksektir. Erken doğum riskini azaltmak için şunlar önerilir:

• Çalışma saatleri azaltılmalı veya yoğun iş temposu düşürülmeli.

• Merdiven çıkılmamalı, alışveriş torbası taşınmamalı ve ev işleri azaltılmalı.

• Ağır işlerden kaçınılmalı (tarla veya bahçede çalışmak, çim biçmek gibi.).

• Günde iki-üç defa ikişer saatlik dinlenme aralıkları yaratılmalı.

Ne zaman hastaneye gidilmeli?

Yukarıdaki belirtilerden herhangi biri görülüyorsa, doktora danışarak hastaneye gitmek gerekir. Hastaneye varıldığında hemşireler ve doktorlar anne adayını muayene ederek doğuma ne kadar yaklaşıldığını söyleyeceklerdir. Kasılmaları takibe alarak, bazı kan ve idrar testleri yapacaklardır. Ultrasonla bebeğin durumunu değerlendirerek, bebeğin erken doğmaması için çaba sarf edeceklerdir.

Erken doğumda yoğun bakım süreci

Erken doğumdan sonra bebekler yoğun bakıma değişik nedenlerle yatarlar. En sık neden erken doğmak gibi görünse de, beslenememe, cerrahi nedenler, solunum duraklamaları gibi nedenlerle de bebekler yoğun bakıma girebilirler. Yeni Doğan Bakım üniteleri çok erken doğan, çok küçük veya zamanında doğmuş ama hasta bebeklere bakmak konusunda uzman birimlerdir. Yoğun bakım ünitelerinde ses miktarını ve hareketliliği azaltmak önemlidir. Ortamın sesini azaltmak yoğun zamanlarda zor olabilir, ama mümkün olduğu kadar dingin bir ortam yaratmak gerekir. Araştırmalar hasta bebeklerin çok kolay uyarıldıklarını gösterir. Bebeklerin annelerinin sesini ve kokusunu tanıması önemlidir.

Ailelerin psikolojisi

Erken doğum sonrasında anneler birçok yönden kendilerini “yenilmiş” hissedebilir. Bebeğini alıp eve götürmek isteyebilir. Zamanından önce doğurduğu için durmayan bir sorgulama halinde olabilir. Prematüre anne-babaları bu zamanları hep “çok zor” olarak nitelerler. Ailelerinden ve arkadaşlarından aldıkları destekleri unutamazlar. İlerleyen haftalar ve ayları endişe ve telaş içinde geçirebilirler. Anne ve babalar kendilerine gerçekten yardımcı olabilecek kişileri belirlemelidirler. Endişe ve duygularını hiç tanımadığı biriyle de paylaşmak iyi gelebilir. Türkiye’de El Bebek Gül Bebek Derneği, gönüllü anneler projesi yürütmektedir. Bu projeye göre daha önce yenidoğan ünitesinde geçmişi olan gönüllü anneler, aynı durumda olan ailelere telefonla destek vermektedir. Bu konuda www.elbebekgulbebek.org sitesine başvurulabilir. Duygularını diğer ailelerle de paylaşmak, annelere yardımcı olacaktır. Unutulmamalı ki her bebeğin sağlık durumu farklıdır. Aynı haftada doğmuş bebekler bile değişik durumlar sergilerler. Bu nedenle diğer ailelerle görüşürken kıyaslama yapmamalıdır ve bebeklerinin sağlık durumlarını onlara sorup kendilerininkiyle karşılaştırmamalıdırlar.

Eve dönüş için koşullar ne olmalı?

1800-2000 gram ağırlığına ulaştı mı?

Artık çok katı uygulanan bir kural olmasa da, evde rahat bakılma açısından iyi bir ölçüttür. Her yönden çok iyi gelişmiş ve hastanede kalmasına gerek kalmayan bebekler bu kilodan daha azken de eve gidebilirler. Bazen de 2000 gramı aşan bebekler başka sorunları nedeniyle ünitede kalmaya devam edebilirler.

Solunumu düzenli mi?

En az 3-4 gün boyunca solunum durakları yaşamamış olmalıdır. 30-34 haftalık bebekler 35-36. haftalarda bu olgunluğa erişirken, çok erken doğan bebekleri 40-44. haftalarına kadar beklemek gerekebilir.

Tüm beslenmelerini meme emerek ya da biberonla yapabiliyor mu? Günde en az 15 gram civarında alabiliyor mu?

Aranma, emme ve yutma işini, bir yandan da düzenli soluk alarak yapıyorsa; bebek iyi besleniyor denir. Bebekler ünitede genellikle günde 7-8 kez beslenirler. Bu düzenin evde de devam etmesi beklenir.

Kuvöze gerek olmadan açık beşikte ısınabiliyor mu?

Kuvöz dışında ısısını koruyabilen ve kilo alan bir bebek artık evde de rahatlıkla bakılabilir duruma gelmiştir.

Bebek ziyareti

Bebeklerin kuvözde durma sürecinde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar:

• Ziyaret öncesi eğer ateşli, nezleli ve ishal durumu varsa, ciltte akan yara, uçuklar varsa doktora danışılmalıdır.

• Gitmeden önce her gün duş alınıp temiz kıyafet giyilmelidir.

• Tırnaklar kesik olmalıdır. Oje sürülmemelidir.

• Yüzük, bilezik gibi aksesuarlar takılmamalıdır. Hem bebeği kucaklarken zarar verebilir hem de mikrop taşıyabilirler.

• Yoğun bakım ünitesine girerken eller dirseklere kadar özel bir sabunla yıkanmalıdır. Eli sabunla yıkıyorsanız köpürtün ve en az 1 dakika el yıkanmalıdır.

• Ziyaret önlüğü giyip içeri girebilir. (Bazı hastanelerde içeri girmeden önce ayakkabı üzerine plastik torba geçirilmesi istenebilir.)

• İçeri girmeden önce anne-babanın heyecanlı hissetmesi gayet normaldir. Derin bir nefes alınmalıdır.

• Öksürük, hapşırıktan sonra ve bebeğin altını değiştirme işleminden sonrasında eller tekrar yıkanmalıdır.

Editörün notu: Uzmanımızın diğer yazılarını da mutlaka okuyun.