Bebek terapisi

Begüm Kodalak Bilik / Hamile ve Doğum Psikoloğu

Bilimsel verilere göre bebekler anne karnında, doğum anında ve doğum sonrasında yaşadıkları her şeyi hatırlayabiliyorlar. Bu özel süreçlerde yaşanan bazı olaylar ise anne ve bebek bağlanması üzerinde olumsuz etkiler yaratabiliyor. İşte bu durumları çözebilmek adına, yeni bir yöntem var: 0-3 Yaş Bebek Terapisi.

• Bebek terapisinin ortaya çıkış hikayesi

Bilindiğinin aksine anne ve bebek ilişkisi doğumun gerçekleşmesi ile değil, bebek anne karnına düştüğü anda başlıyor ve en önemlisi bebek ile annesi arasında kurulan bağ bebeğin tüm yaşamında belirleyici bir rol üstleniyor. Bu nedenle de anne ve bebek arasındaki bağın sağlıklı bir şekilde kurulması çok önemli. Bebeğin doğumu ile birlikte beslenme, emzirme, uyku düzeni, gaz-kolik meseleleri, bebeğin tuvaletini rahat yapıp yapmadığı, varsa alerjik reaksiyonlar, anne ve bebekteki uykusuzluk gibi pek çok konunun halledilmesi bebek ile anne arasında bu bağın uyumuna bağlıdır. Bu uyum bazen çok kısa sürede kurulur bazen ise bu süreçlerde sıkıntılar yaşanabilir.

Hamilelik döneminde ve doğum anında yaşanan tüm olumsuzluklar bebeğin ve tabii ki annenin tüm psikolojisini olumsuz bir şekilde etkileyebilir. Hamilelik döneminde birtakım sorunlar yaşayan annelerin doğum ve doğum sonrasında yaşadıkları sıkıntılar, bebeklerin psikolojik travma yaşamadan dünyaya gelmelerini her şeyden çok istememiz ve bebeklerin anneleri ile olan ilişkilerinin sağlıklı kurulamaması gibi durumlar aklımıza bebek terapisini getirdi. İstanbul Doğum Akademisi bünyesinde kurulan birimde ilk çalışmalara başladık. Bebek Terapisti olarak hem doula hem de doğum psikoloğu olmuş olmam ve doğumlara da şahsen katılmış olmam ve bir taraftan da psikodrama terapistliğim çok işe yaradı. Her 2 alanı birleştirmiş olduk.

• Nasıl bir terapi?

Bazı annelerin doğumlarından memnuniyetsiz olduklarını gördük ve aslında anne bebek terapisi bu şekilde doğdu. Anne ve bebek arasındaki ilişkiyi gözlemleyen birtakım teknikler mevcut, fakat bizim çalıştığımız tarzda bir örneği yok. Anne bebek terapisinde; anne görüşmeye bebeği ile birlikte giriyor. Bebek odadayken anne de bize hamilelik ve doğum süreçlerini anlatıyor. Böylece terapist hem bebeği hem anneyi hem de anne bebek arasındaki ilişkiyi gözlemleyebiliyor. Bebeğin hikaye sırasındaki tepkileri ve annenin anlattıklarından yola çıkarak hamilelik veya doğumda bozulmuş olan anne bebek bağı ile ilgili verilere ulaşıyoruz. Bebek terapisini, psikodrama teknikleri kullanarak bu bağın yeniden sağlıklı bir şekilde kurulmasını sağlayarak sonlandırıyoruz.

Bu süreçte psikodrama tekniğini kullanarak yaşanmış olan travmatik deneyimleri de ortadan kaldırmaya çalışıyoruz. Psikodrama gerçeğin ikinci defa canlandırılmasıyla beraber bütün algılayışın değişmesine yol açan bir terapi tekniğidir. Örneğin; bir anne, doğumu sırasında bilgi verilmeden ve kendisinden onay alınmadan anestezi ile bayıltıldığını paylaşıyor. Anestezinin etkisi geçtiğinde bebeğiyle kavuştuğu esnada, hastanenin bakım prosedürleri gereği bebeğini kucağından aldıklarını ve bu ayrılık anından çok etkilendiğini anlatıyor. Biz de hem anne hem de bebek için bu doğum anını seanslarda tekrar canlandırıyoruz. Bu sefer o doğum hikayesi annenin ve bebeğin isteklerine göre tekrardan dramatize ediliyor. Örneğin; odayı loşlaştırabiliyoruz, müzik açıyoruz ve bebeğin doğar doğmaz annesinin göğsüne gelmesini ve hiç ayrılmamasını sağlıyoruz. Böylece o eski anıyı kaldırıyoruz, çünkü bu anı hem anneyi hem de bebeği olumsuz etkiliyor. Anne bebek terapisinde psikodrama tekniği sayesinde travmanın bizde kalan duygularını değiştirebiliyoruz. Anne hamilelik dönemini ve doğum hikayesini anlatırken bebek de bizimle aynı oda da kalıyor. Seans sırasında annesi olumsuz bir anı anlatmaya başladığı anda bebeklerimiz hemen tepki göstermeye başlıyorlar. Şaşırtıcı gelebilir, ama bebekler anne karnında ve doğum anında yaşadıkları her şeyi hatırlayabiliyorlar. Konuşmamaları o anlamda bizim için avantaj haline dönebiliyor, çünkü annenin tüm duygusunu ve yaşananları bize verdikleri bedensel tepkiler sayesinde aktarabiliyorlar.

• Neyi amaçlıyoruz?

Bebek terapisi ile annelerin yaşadıkları travmatik hamilelik süreçlerini ve travmatik doğumların hem anne hem de bebek üzerindeki etkilerini azaltıyoruz ve bununla birlikte daha huzurlu, güvene dayalı ve sağlam bir anne bebek ilişkisi kurmalarını hedefliyoruz.

Her anne ve bebek başka bir yaşanmışlık olduğu için terapi süresi de birbirinden farklı olabiliyor. Bu nedenle seans süresi kişiye göre değişebiliyor, fakat minimum 3-4 seans diyebiliriz.

• Bebek terapisi ne zaman gerekli?

* Doğumunuzu düşündüğünüzde hala öfkeli ve kızgınsanız,

* Bebeğinizle aranızdaki güvenli bağlanma bir türlü oluşmuyorsa,

* Bebeğinizin bakımı zor geliyorsa,

* Bebeğinizde özellikle emzirme sorunları var ise,

* Öfke nöbetleri oluyorsa,

* Bebeğinizin uyku problemi varsa.

Veya sadece doğumun üstünden tekrar geçmek ve doğum hikayenizi bir uzmanın şahitliğinde tekrar paylaşmak isterseniz bebek terapisi gereklidir diyebiliriz. Unutmayın destek almak için mutlaka çok büyük problemler çıkmasını beklemeniz gerekmez. Aileler doğumdan itibaren 3 yaşa kadar bebek terapisi seanslarından faydalanabilirler.

• Başarılı bir terapi

Çalıştığımız bir örnekte, annenin hamilelik döneminin 5. ayında yaşamış olduğu sıkıntının bebeği etkilediği ortaya çıktı. Anne bu hikayeyi anlatırken tam bu noktaya geldiğinde bebek bağırmaya ve ağlamaya başladı. Bu ağlama tepkisi bize, annenin yaşamış olduğu bu sıkıntılı süreçte bebeğin annesinin moralinin bozulmaması için anne karnındayken tepkiler vermeye başladığını düşündürdü. Ve bu deneyim sonrası bebeğin, doğum sonrasında da annesi ne zaman kendini kötü hissetse, ağlayarak ve bağırarak ona yardım etmeye çalıştığı ortaya çıktı. Annenin seans sırasında bu durumu bebeğe anlatması ve özür dilemesi sonrasında ise bebekteki yüksek sesli ağlamalar ve bağırmalar sonlandı. Bir başka örneğimizde ise bebekte ıkınma tarzı hareketler vardı ve anne bebeğine doğumun hemen sonrasında kavuşamamış, ten tene temas sağlanamamıştı. Bebek sanki tuvaletini yapıyormuş gibi hareketler sergiliyordu. Bu anneden hamilelik ve doğum hikayesini dinlediğimde normal seyrinde giden bir doğumun sonrasında sezaryene dönmesi ile birlikte bebeğin hala anne karnından çıkmaya çalıştığını ve annenin de doğumu ile ilgili suçluluk duygusu yaşadığını öğrendik. Yani ıkınma olamamıştı. Sonrasında annenin ve bebeğin istediği bir şekilde doğumlarını tekrardan dramatize ettik ve harika bir “yeniden doğum” deneyimi yaşadılar. Bebek doğumdan hemen sonra annesinin kollarına geldi, o an muhteşem bir andı. Seanslar sonrasında bu bebeğimizdeki ıkınma hareketleri son bulurken annemizdeki suçluluk duygusunun yerini de mutluluk duygusu aldı.

• Bebek terapisi sayesinde anne adaylarının doğumda yaşadığı genel sıkıntılar da ortaya çıkmış oldu

Doğumda gerekli olmadan ve annenin fikri alınmadan uygulanan tüm müdahalelerin anne ve bebekler üzerinde bir yan etkisi oluyor. O yüzden tabii ki gerekli ise bu müdahaleler yapılmalı. En önemlisi anne ve babalar da doğumlarına hazırlanmalı ve bu konuda fikir sahibi olmalılar. Anne ve babaların doğum sırasında yapmaları gereken en önemli şey, ten tene temas haklarını talep etmek ve o anda bunu sağlamak olmalı! Çünkü bebekler doğdukları an, içerideki güvenli yerlerinden yeni bir dünyaya gözlerini açıyorlar. Bu yüzden dış dünyaya merhaba dedikleri an itibari ile tanıdık bir ses olan anneleri ile buluşmaları ve annelerini hissetmeleri gerekiyor. Anne uygun değil ise bebekler babası ile de buluşabilir. Anneye, babaya ve dış dünyaya ait olan hatıralar ve en önemlisi güven duygusu bebek ilk doğduğu anda oluşuyor. Dünyaya ben buradayım dediği andan itibaren ten tene temas uygulanan bebeklerin, ilk emzirmede daha iyi emdiği, diğer bebeklere göre 12 kat daha az ağladığı, solunum ve vücut ısısının daha sabit olduğu ve kan şekeri oranının da daha yüksek olduğu saptanmıştır. Çalıştığımız örneklerden birinde de bebek annesinden ayrılmakta çok zorlandığı için bebek terapisine gelmişlerdi. Anneden hamilelik süreci ve doğum hikayesini dinlediğimde ise bebeğin doğumdan hemen sonra annesi ile buluşamadığını ve bu nedenle bebekte ‘annem ihtiyacım olduğunda yanımda yok’ hissi ile birlikte terk edilme kaygısı yaşadığını öğrenmiş olduk. Bu anne ve bebeğin doğumlarını yeniden ve istedikleri gibi canlandırdık ve çalışma sonrasında bebeğin annesinden daha rahat ayrılabildiğini gözlemledik. Travmatik, bizim deyimimizle annelerin “keşkeleriyle” dünyaya gelen bebekler huysuz, huzursuz, kolik veya çok ağlayan bebekler olabiliyorlar (her kolik ve her huysuzluk bununla ilgili olmayabilir tabii ki) bazı durumlarda annelerde de aynı durumlar gözlenebiliyor. Çocuğu doğum sonrasında istememek, doğum sonrası depresyon ya da çocuğa aşırı bağlanma gibi... Anne veya bebekte bu gibi durumlar söz konusu ise aileler bebek terapisinden faydalanabilirler.

Sağlıklı anne-bebek bağlanması için öneriler

• Anne baba olarak doğumunuza mutlaka hazırlanın.

• İçinize sinen bir doğum ekibi kurun ( doktor, ebe/doula, doğum psikoloğu).

• Doğumunuzla ilgili sorumluluk alın bu sizin bebeğiniz.

• Vücudunuza, bebeğinize ve doğuma güvenin.

• Doğumu, tıbbi müdahaleleri ve doğumun gerçeklerini öğrenin.

• Ten tene temas, anne bebek dostu doğumlar, babanın rolü gibi doğumdaki haklarınızı öğrenin.

• Eğer içinizde en ufak bir keşke oluşursa bebek terapisine geç kalmadan gelin.

• Bebek terapisi almanız için ille de travmatik bir doğum yaşamanız gerekmez, bir soru işaretiniz dahi varsa gene de gelip destek alabilirsiniz.

• Bebek terapisine, eşinizle de katılabilirsiniz