Alerjisi olanlar bunlara dikkat etmeli!

Doç. Dr. Mahmut Doğru / Çocuk İmmünolojisi ve Alerji Hastalıkları Uzmanı

Çağımızın hastalığı diyoruz alerjilere, peki neden? Doğal yaşamdan uzaklaşmak, çevre kirliliği, besinlerdeki katkı maddeleri ve temizlik ürünlerinde kullanılan kimyasal maddeler son yıllarda alerjilerin görülme sıklığını artıran etkenler arasında yer alıyor. Elbette ki çocukluk döneminde de görüldüğü için, anne babaların gereken önlemleri alması gerekiyor.

• Alerji nasıl bir hastalık?

Alerjik hastalıklar, dünyada yaygın olarak görülen önemli sağlık problemlerinden biridir. Son 20 yılda Amerika Birleşik Devletleri’nde alerjik hastalıkların sıklığında yaklaşık 2 kat artış olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tahminlerine göre tüm dünyada yaklaşık 300 milyon astımlı hasta vardır. Alerjik hastalıklar çocuklarda daha sık görülür; yetişkinlere oranla yüzde 40’a kadar daha yüksek sıklıkta görüldüğü tahmin edilir.

Alerji terimi ilk kez 1906 yılında Clemens von Pirquet tarafından, normal reaksiyonlardan aşırı duyarlılık reaksiyonlarını ayırmak amacıyla kullanılmış ve klinik reaksiyonlara yol açan, çok hızlı ve yoğun tepkiler olarak tanımlanmıştır. Ayrıca, immün sistemin genellikle zararsız olarak kabul edilen alerjen isimli maddelere karşı geliştirdiği anormal reaksiyon olarak tanımlanır. Antikor veya hücre aracılı olabilir. Çoğunlukla alerjik reaksiyonlar IgE tipinde antikorlarla oluşur ve IgE aracılı alerji olarak isimlendirilir.

• Alerjen nedir?

Vücuda tek veya tekrarlayan defalar girdiklerinde aşırı duyarlılık (hipersensitivite) reaksiyonuna neden olan yabancı maddelere denir. Başka bir deyişle alerjen, genellikle zararsız olarak kabul edilen, ancak duyarlı kişilerde alerjik reaksiyona neden olan protein yapısındaki maddelerdir. Vücuda herhangi bir yoldan (deri, ağız, solunum vs) giren tüm maddeler alerjik reaksiyona neden olabilirler.

• Atopi nedir?

Atopi terimi ilk kez 1922 yılında Arthur Coca ve Robert Cooke tarafından Amerikan İmmunoloji Birliği’nin yıllık toplantısındaki bir makalede kullanılmıştır. Yunanca bir terim olan atopi, a (olmadan) ve topy (yer)’nin birleşiminden oluşur. Genetik olarak alerjenlere maruz kalma ile spesifik IgE üretmeye yatkın olma durumudur. Diğer bir deyişle alerjik hastalık gelişimine genetik yatkınlık anlamına gelir. Klinik olarak ise en az bir alerjene karşı duyarlılığın bulunmasıdır. Atopi; alerjik konjonktivit, besin alerjisi, rinit, astım ve atopik dermatit gibi alerjik hastalıkların oluşmasındaki temel mekanizmadır. Kişinin atopi durumunu belirlemede en sık kullanılan yöntemler alerji deri testleridir.

• Hipersensitivite

Aşırı duyarlılık da diyebileceğimiz hipersensitivite, normal kişilerde herhangi bir reaksiyona neden olmayan uyaranlara karşı reaksiyon gösterme durumudur.

• Alerji hastaları bunlara dikkat etmeli!

Sabır, uzun süreli dikkatli bir izlem ve iyi bir hasta-hekim ilişkisi alerjik hastalıkların tedavisinde etkili sonuç almak için önemlidir. İşte alerjisi olanların uyması gereken bazı kurallar…

• Ev tozu alerjisi olanlar

* Akarlar ve küfler nemli ortamda kolayca ürerler. Evin ve özellikle çocuğun odası güneş görmeli, rutubetsiz ve aydınlık olmalıdır.

* Evin nem oranı % 60’ın altında olmalıdır. (İdeali % 30-50 olması)

* Ev temizliği haftada bir olmalı, çocuk temizlik sırasında odada olmamalı ve çocuğun yanında elektrik süpürgesi çalıştırılmamalıdır. HEPA filtreli süpürgeler tercih edilebilir.

* Odada toz tutacak fazla eşya olmamalı, eşyalar ve ev alerji dostu olmalı (Kumaş döşeli eşyalar yerine deri, suni deri, ahşap ve plastikten yapılmış olanlar tercih edilmelidir).

* Çocuğun yattığı odada halı bulunmamalıdır.

* Yün, kuş tüyü, silikon ile doldurulmuş minder, yatak, yastık ve yorgan kullanılmamalıdır.

* Tüylü oyuncaklar alınmamalı veya ortadan kaldırılmalıdır.

* Odada pamuklu eşya kullanılmamalı, nevresim kılıfları çift kat geçirilmelidir. Alerjen geçirmeyen kılıflar da kullanılabilir.

* Çarşaf takımları 1-2 haftada bir en az 55 derecede yıkanmalıdır.

• Polen alerjisi olanlar

* Polen mevsiminde camlar kapatılmalı, rüzgarlı havalarda çamaşırlar dışarıda kurutulmamalıdır.

* Polen alerjisi olan çocuklar polen mevsiminde pikniğe gitmemelidir.

* Polen mevsiminde rüzgarlı havalarda dışarıda bulunan çocuklar eve geldikten sonra üstlerini çıkarmalı ve duş almalıdır.

• Hayvan epiteli alerjisi olanlar

* Halı-kilim, kanepe gibi kedi alerjenleri kaynakları azaltılmalıdır.

* Evcil hayvanlar, özellikle kediler düzenli aralıklarla (haftalık) yıkanmalıdır.

* Etkin filtrasyon sistemi olan elektrikli süpürge kullanılmalıdır.

* Evcil hayvan, alerji hastasının yatak odasına alınmamalıdır.

* Havalandırma arttırılmalı ve HEPA ile hava filtrasyonu yapılmalıdır.

• Küf (mantar) alerjisi olanlar

* Ev içinde su sızıntısına ve rutubete neden olan bütün çatlaklar kapatılmalıdır. Havalandırma arttırılmalı, banyo ve mutfakta havalandırma sağlayan aspiratörler kullanılmalıdır

* Ev sık sık havalandırılmalıdır

* Küfler özellikle banyo gibi nemli yerlerde yoğun olarak bulunur. Banyoda çatlak olan yüzeyler çamaşır suyu (% 5’lik konsantrasyon) ile silinmelidir.

* Duvardan duvara halı ve saksı bitkileri kaldırılmalıdır.

* Evde klima varsa filtresi düzenli aralıklarla temizlenmelidir.

• Hamamböceği alerjisi olanlar

* Bina etkin bir şekilde ilaçlanmalıdır.

* Böceklerin besin kaynakları ortadan kaldırılmalıdır.

* Duvarlar, döşemeler, su tesisatının delik ve kaçakları kontrol edilmeli, doldurulmalıdır.

• Besin alerjisi olanlar * Alerjiye sebep olan besinler kesinlikle yenmemelidir.

• Diğer önlemler

* Parfüm, oda ve saç spreyleri ve sprey deodorantlar kullanılmamalıdır.

* Evde sigara içilmemelidir.

* Çamaşır suyu ve yağlı boya kokusu olan yerlerden uzaklaşılmalıdır.

* Solunum yolu enfeksiyonları, grip ve sinüzit atakları tetikleyebilir.

* Boyalı ve katkı maddeli besinlerden uzak durulmalıdır.

* Hasta çocuklara buhar yapılmamalıdır. Buhar makinesi, ortamın nem oranını artırıp, küflerin ve akarların üremesini artırır.

Kaynaklar

1-Çocuk Alerji ve Astım Akademisi, Alerji Terimleri Sözlüğü

2- Türk Toraks Derneği Astım Tanı ve Tedavi Rehberi 2016. http://toraks.org.tr/book.aspx?list=2212

3-Global Inıtiative for Asthma. http://ginasthma.org/wp-content/uploads/2016/01/wms-GINA-2017-main-report-tracked-changes-for-archive.pdf

4-Mahmut Doğru, İlknur Bostancı. Anaphylaxis and advances in anaphylaxis. Çocuk dergisi 2011; 11(2): 43-53.

Editörün notu: Uzmanımızın alerjiyle ilgili diğer yazılarını da mutlaka okuyun.